Przygotowując się do pisania pracy dyplomowej lub artykułu naukowego, musisz mieć na uwadze fakt, że powinieneś zawrzeć w nich bibliografię w formie spisu książek, artykułów naukowych i innych publikacji. Jeśli do tej pory nie pisałeś żadnego tekstu naukowego, możesz nie orientować się, gdzie znaleźć wartościowe źródła, dopasowane do wybranego tematu. Z kolei jeśli jesteś osobą nieco doświadczoną w pisaniu, to być może poznasz tu zasoby, o których wcześniej nie wiedziałeś. Pamiętaj też o tym, że wykorzystanie artykułów naukowych, które znalazły się w prestiżowych czasopismach, a także korzystanie z książek szanowanych naukowców podnosi wartość merytoryczną pracy, sprawiając, iż jest ona bardziej doceniana i ma szansę zostać wyróżniona spośród innych. W tym artykule postaram się rozwiać wszelkie wątpliwości, podając skuteczne sposoby na wyszukiwanie źródeł do Twojej pracy naukowej. Opowiem o miejscach, w których znajdziesz potrzebne materiały, a także doradzę Ci, jakich źródeł unikać. Wpis przeznaczony jest dla każdej ambitnej osoby, która chce napisać pracę na wysokim poziomie, ale także dla początkujących, którzy być może nie wiedzą, skąd brać sprawdzone artykuły, książki i inne publikacje.
Internetowe bazy prac naukowych
W procesie poszukiwania literatury przydatnym narzędziem mogą okazać się internetowe bazy pracy naukowych. Jako student, w większości przypadków, będziesz miał darmowy dostęp do dobrze zaopatrzonych baz danych za pośrednictwem biblioteki swojej uczelni. Najbardziej kompleksowe i prestiżowe bazy to Scopus i Science Direct. Są to bazy anglojęzyczne, a zatem będą zawierały większość prac w tym języku, ale znajdują się też tam prace w języku polskim – tyle że w znacznej mniejszości. Ta pierwsza to wielodyscyplinarna baza danych bibliograficznych, która obejmuje szeroki zakres dziedzin nauki, technologii, medycyny, nauk społecznych i innych. Jest to jeden z największych i najbardziej znanych systemów indeksowania literatury naukowej na świecie. Zawiera opisy bibliograficzne i abstrakty artykułów z różnych źródeł naukowych, takich jak czasopisma, materiały konferencyjne, publikacje handlowe i serie książkowe. Dzięki Scopusowi możesz przeszukiwać ponad 16 000 recenzowanych czasopism naukowych, które są wydawane przez około 4000 wydawców z różnych regionów świata. Jest to baza abstraktów (streszczeń), ale zawiera odnośniki do pełnych tekstów. Przechodząc do nich, nawet jeśli okaże się, że nie masz dostępu do danej publikacji, bo jest płatny, to możesz spróbować wyszukać taki tekst w innych miejscach, o których piszę dalej. Drugą polecaną przeze mnie bazą biograficzną jest Science Direct – jest to równie znana platforma internetowa, udostępniająca z kolei pełne teksty artykułów naukowych (a nie same abstrakty, jak Scopus) z różnych dziedzin nauki w formacie elektronicznym. Podobnie jak Scopus, Science Direct oferuje szeroki zakres czasopism naukowych, książek i serii publikacji, które są recenzowane przez ekspertów. Strona ta obejmuje takie dziedziny, jak nauki przyrodnicze, medycyna, nauki społeczne, inżynieria, technologia, nauki humanistyczne i wiele innych. Znajdziesz tutaj ponad 14 milionów artykułów z ponad 3 800 czasopism naukowych oraz ponad 35 000 książek. Kolejną wartą uwagi bazą jest EBSCO. Platforma oferuje szeroką gamę produktów i usług informacyjnych, w tym baz danych zawierających artykuły naukowe, recenzowane czasopisma, e-booki, raporty badawcze, dane statystyczne, publikacje biznesowe i wiele innych. Obejmuje szeroki zakres dziedzinowy, taki jak: nauki ścisłe, humanistyczne, społeczne, psychologię, edukację, nauki ekonomiczne, biznes, informatykę, technikę, biologię, chemię, fizykę, nauki medyczne, biomedyczne. Jeśli jesteś studentem medycyny, biologii, nauk o zdrowiu i pokrewnych dziedzin, to pomocną platformą może okazać się dla Ciebie PubMed. Jest to narzędzie niezwykle przydatne dla naukowców, lekarzy, studentów medycyny i innych profesjonalistów związanych z medycyną i naukami o zdrowiu. Umożliwia dostęp do najnowszych badań i informacji medycznych, wspiera pracę badawczą, pomaga w pisaniu publikacji naukowych i pozwala na bieżące śledzenie postępów w dziedzinie medycyny i nauk przyrodniczych. Wyszukiwanie w PubMed można przeprowadzać za pomocą różnych kryteriów, takich jak słowa kluczowe, autorzy, nazwa czasopisma, temat, data publikacji i wiele innych. Użytkownicy mogą otrzymać wyniki wyszukiwania w postaci listy artykułów, które są zwykle opatrzone streszczeniami i odnośnikami do pełnych tekstów, jeśli są dostępne.
Jeśli zdecydujesz się na skorzystanie z wymienionych wyżej powyżej baz danych online, to pamiętaj, że większa część publikacji tam zawartych napisana jest w języku angielskim. Dlatego zachęcam Cię do regularnego szlifowania tego języka i stałego zapoznawania się ze słownictwem związanym z Twoim kierunkiem. Oczywiście, znajdziesz tam też publikacje w języku polskim, jednak będzie ich zdecydowanie mniej niż tych anglojęzycznych.
Google Scholar
Poza skorzystaniem z baz prac naukowych równie dobrym, bezpłatnym i łatwym w użyciu narzędziem jest Google Scholar. Umożliwia użytkownikom łatwe odnajdywanie odpowiednich materiałów naukowych z niemalże każdej dziedziny nauki. Aby skorzystać z Google Scholar, wystarczy mieć konto Google. Po zalogowaniu możesz odwiedzić stronę główną Google Scholar, wpisując scholar.google.com w przeglądarce internetowej. Podczas korzystania z Google Scholar warto uwzględnić, że wpisanie pojedynczego hasła może być niewystarczające do odpowiedniego zawężenia obszaru poszukiwań. W polu tekstowym możesz wprowadzać kombinacje haseł, takie jak dane autora pracy, nazwa czasopisma, data publikacji i słowa kluczowe. Jednak czasem konieczne może być bardziej zaawansowane wyszukiwanie, w takich przypadkach pomocne są prefiksy, które umożliwiają Ci zawężenie obszaru poszukiwań. Przykładowe prefiksy to na przykład, „author:” przed nazwiskiem autora lub „site:” przed nazwą instytucji. Prefiks „allintitle:” umożliwia wyszukiwanie publikacji, których tytuł zawiera konkretne słowo. W przypadku Google Scholar polecam szukać prac anglojęzycznych – jeśli tylko umiejętności językowe pozwalają Ci na korzystanie z nich, ponieważ podobnie jak w poprzednich przypadkach, będzie ich nieporównywalnie więcej niż polskich.
Facebook dla naukowców?
W internecie rozwinęły się również serwisy społecznościowe, które przeznaczone są dla naukowców. Najbardziej popularny z nich to Researchgate i Academia.edu. ResearchGate jest swojego rodzaju “Facebookiem dla naukowców” – umożliwia im nawiązywanie kontaktów z innymi badaczami, wymianę informacji naukowych, publikowanie i udostępnianie swoich badań oraz znalezienie potencjalnych współpracowników. Użytkownicy tworzą własne profile, gdzie mogą publikować swoje prace naukowe, wykłady, prezentacje referaty i artykuły. Dlatego w procesie poszukiwania literatury warto zajrzeć również na tę stronę, gdyż możesz znaleźć tutaj materiały z naprawdę wielu dziedzin – na portalu bowiem od 2008 roku zarejestrowało się ponad 4 mln użytkowników z 194 krajów. Platformą podobną do ResearchGate jest academia.edu. Podobnie jak poprzednik, strona umożliwia naukowcom i studentom publikowanie, wyszukiwanie i udostępnianie artykułów naukowych, książek, referatów prezentacji i innych materiałów związanych z nauką. Tutaj również użytkownicy mogą założyć konto nie tylko w celu udostępniania i pobierania materiałów, ale także w celu nawiązywanie kontaktów z innymi osobami z całego świata. ResearchGate i academia.edu to konkurencyjne platformy, które większość funkcji mają do siebie zbliżonych. Istnieją jednak dwie zasadnicze różnice między nimi. Obie platformy są skierowane do naukowców i studentów, ale mają nieco różne społeczności użytkowników. Academia.edu jest bardziej ogólna i obejmuje naukowców z różnych dziedzin, takich jak nauki społeczne, nauki przyrodnicze, humanistyczne itp. ResearchGate skupia się głównie na naukach przyrodniczych, medycynie, technologii i inżynierii. Różnica tkwi także w ilości materiału. ResearchGate posiada rozbudowaną bazę danych, w której można przeszukiwać artykuły naukowe, patenty, dane badawcze i inne zasoby. Academia.edu nie oferuje aż tak rozbudowanej bazy danych.
Biblioteka – stacjonarnie i online
Zapewne pierwszą Twoją myślą na temat tego, gdzie szukać źródeł do pracy naukowej okazała się biblioteka. Jednak moim zdaniem w obecnych czasach, poza pewnymi wyjątkami, chodzenie do biblioteki jedynie w celu wypożyczenia książki to strata czasu. Jak możesz wywnioskować, internet oferuje bogate zbiory przydatnej i sprawdzonej literatury. Zasoby stron i baz internetowych są często wystarczające do napisania wartościowej pracy. Poza tym, w okresie niedawnej pandemii wiele książek zostało udostępnionych w formie cyfrowej. Jeśli jednak w internecie nie uda Ci się znaleźć potrzebnych materiałów, to oczywiście wybranie się do uczelnianej biblioteki będzie dobrym pomysłem. Obecni na miejscu bibliotekarze mogą okazać się pomocni w poszukiwaniach przydatnych źródeł. Wydziałowe biblioteki posiadają zbiory specjalistycznych publikacji, często niedostępnych w formie online lub w innych miejscach. Jeśli studiujesz w dużym mieście, to warto rozważyć skorzystanie z biblioteki miejskiej. Założenie tam karty zazwyczaj wymaga uiszczenia drobnej opłaty, ale otrzymasz dostęp do wielu filii na terenie miasta, które oferują szeroki wybór książek na różne tematy, a zwłaszcza z dziedzin artystycznych i humanistycznych.
Inne sposoby na zgromadzenie źródeł
Gdzie jeszcze możesz znaleźć interesującą literaturę do Twojej pracy do Twojej przyszłej pracy dyplomowej? Poniżej wypisałem inne pomysły, które jak mogą Ci się przydać:
- U promotora – konsultacja z Twoim opiekunem naukowym może przydać się bardzo cenna, szczególnie jeśli wybrany temat wpisuje się w jego zainteresowania badawcze. Wówczas z pewnością będzie w stanie polecić Ci wiele publikacji, które na 100% będą dobrze dopasowane do Twojej pracy dyplomowej. Nawet jeśli promotor nie będzie ekspertem w tym konkretnie temacie, to będzie w stanie polecić Ci wartościowe publikacje znajomych mu pracowników naukowych.
- Sprawdzanie publikacji cytowanych przez naukowców – jeśli masz już kilka zgromadzonych pozycji, to dobrym pomysłem będzie sprawdzenie tego, co znajduje się w bibliografii danej książki czy artykułu. Pomoże Ci to w łatwy sposób znaleźć inne treści zbliżone do Twojego tematu
- Na stronach organizacji – ostatnim skutecznym sposobem jest bezpośrednia wizyta na stronie internetowej organizacji, firmy lub marki, oczywiście jeśli piszesz na temat związany z nią. Organizacje bowiem często udostępniają różne badania, raporty, statystyki i dane na temat swojej działalności, które z pewnością będziesz mógł wykorzystać.
Jakich źródeł unikać?
Szukając źródeł, szczególnie w internecie, warto zachować czujność. Pamiętaj, że w internecie publikować może praktycznie każdy, nawet osoba, która nie ma wiedzy na dany temat. Poniżej wymieniłem źródła, z których w mojej opinii nie warto korzystać, jeśli zależy Ci na wartościowej pracy dyplomowej.
- Wikipedia – ta internetowa encyklopedia tworzona jest przez edytorów, którzy niekoniecznie muszą mieć specjalistyczną wiedzę na dany temat. Informacje tam często umieszczane często są niesprawdzone i niezgodne z prawdą. Z tego też powodu odradzam Ci czerpania stamtąd informacji. Wyjątkiem może być sytuacja, gdy w innych źródłach nie ma informacji na dany temat. Od jakiegoś czasu przyjmuje się, że Wikipedia anglojęzyczna może być źródłem cytatów, ale lepiej upewnij się u swojego promotora, czy nie będzie to stanowiło problemu.
- Artykuły lifestylowe – takie teksty często wykorzystywane są do promowania jakiegoś produktu lub usługi. Osoby piszące tego typu treści często nie mają specjalistycznej wiedzy na dany temat oraz danych do poparcia swoich przypuszczeń.
- Social media – w ostatnim czasie wzrasta popularność tzw. fake newsów. Mając na uwadzę, że konto w social mediach założyć może każda osoba z dostępem do internetu, chyba nie zaskoczę Cię mówiąc, że nie warto wierzyć w każdą napotkaną tam treść. A już na pewno nie powoływać się na nie w pracy naukowej, bez weryfikacji w poważnych źródłach.
- Przestarzałe źródła – zwracaj uwagę na datę publikacji danego artykułu, raportu czy też sprawozdania. Sprawdź, czy w nowszych publikacjach stan wiedzy nie uległ zmianie. Nauka stale się rozwija, dlatego staraj się wybierać jak najnowsze źródła.
Podsumowanie
Czytając artykuł, zaobserwowałeś pewnie, że polecam Ci korzystanie z zasobów internetowych, takich jak bazy prac naukowych, czy też serwisy społecznościowe przeznaczone dla naukowców. Jest to rozwiązanie łatwe, darmowe i pozwalające zaoszczędzić czas. Jeśli szukasz źródeł w internecie, to musisz liczyć się z tym, że będą one większości anglojęzyczne, dlatego po raz kolejny zachęcam Cię do praktykowania języka, aby Twój poziom był jak najwyższy. Korzystając z poleconych przeze mnie źródeł, masz pewność zebrania wysokiej jakości materiałów naukowych do części teoretycznej oraz zaplanowania badań. Ambitnie dobrane pozycje bibliograficzne z pewnością zyskają uznanie Twojego promotora oraz recenzenta.
Po więcej porad dotyczących pisania oraz innych wskazówek przydatnych w trakcie studiów wyższych zapraszam Cię do odwiedzenia mojego bloga.
Studiuj, zarabiaj, żyj – Ambitnie!
Pingback: Wybór promotora — klucz do sukcesu Twojej pracy dyplomowej